Katedra Nikortsminda, położona w wiosce Nikortsminda w regionie Racha-Lechkhumi w Gruzji, jest niezwykłym przykładem gruzińskiej architektury kościelnej. Zbudowana w latach 1010-1014 na zlecenie Bagrat III, pierwszego króla zjednoczonej Gruzji, katedra w dużej mierze zachowała swoją pierwotną strukturę, co czyni ją rzadkim świadkiem swojej epoki. Fundamenty zostały położone na cześć św. Mikołaja, ustanawiając to miejsce jako kulturalne centrum Racha Saeristavo, feudalnej jednostki administracyjnej w tamtym czasie.
Projekt katedry odzwierciedla gruziński styl krzyżowo-kopułowy, charakteryzujący się układem sześciokątnym w prostokącie. Jej zewnętrzne ściany zdobią gładko obrobione kamienne fasady, ozdobione nieprzerwanymi arkadami i bogato szczegółowymi reliefami rzeźbiarskimi. Narracyjne rzeźby przedstawiają biblijne sceny, takie jak Przemienienie oraz Dzień Sądu, obok postaci świętych, mitycznych stworzeń i prawdziwych zwierząt. Kopuła, z dwunastoma oknami ozdobionymi architrawami, wznosi się nad masywną strukturą, przechodząc od heksaedru bębna do okrągłej podstawy za pomocą sferycznych pendentywów, co pozwala na wpuszczenie dużej ilości światła do wnętrza.
Wewnątrz katedra posiada pięć apsyd, które wznoszą się ku kopule, opierając się na półkolumnowych projekcjach. Freski z XVII wieku, uznawane za arcydzieła gruzińskiej sztuki kościelnej, przedstawiają wizerunki fundatorów katedry, lokalnych feudalnych lordów oraz Archanioła Michała. Warto zauważyć, że prace restauracyjne w 2012 roku odkryły wcześniej nieznane freski w pokrytych sadzą bramach, zawierające dzieła malarza Javakhadze. Delikatna kamieniarska robota wnętrza, ciągłe łuki i bogato rzeźbione fasady stanowią przykład szczytu gruzińskiego mistrzostwa architektonicznego.
Trzydziestometrowa dzwonnica, zbudowana w drugiej połowie XIX wieku, stoi obok katedry, dodając do historycznego tła tego miejsca. Trwałe piękno architektoniczne Nikortsmindy i jej znaczenie historyczne zapewniły jej miejsce na Wstępnej Liście UNESCO Światowego Dziedzictwa od 2007 roku.
Katedra nie tylko stanowi świadectwo średniowiecznego gruzińskiego rzemiosła, ale także zainspirowała znanego gruzińskiego poetę Galaktiona Tabidze, który uwiecznił jej wspaniałość w swoim wierszu „Pochwała Nikortsmindy”. Pomimo drobnych restauracji, katedra pozostaje w dużej mierze nietkniętym reliktem gruzińskiego dziedzictwa architektonicznego, urzekając odwiedzających swoimi misternymi wzorami i duchowym dziedzictwem.
